Türkiye kurulduğu günden bu yana doğal afetlerle sınanıp duruyor. Türk milleti mücadeleci bir millettir, Türk milleti savaşçı bir millettir ve mücadeleyi sever. Ancak bazı doğal afetler vardır ki Türk milleti bile bu sonuçlar karşısında yetersiz kalır. İşte 1999 Düzce depremi de 12 Kasım’da meydana geldikten sonra tam olarak burada bahsettiğimiz cümleleri neredeyse kalbinde yaşadı. Öyle ki Türkiye’nin modern tarihindeki en acımasız doğal afetler dizisinin son halkası olan 12 Kasım 1999 Düzce Depremi, ülkenin deprem gerçeğini bir kez daha tüm çıplaklığıyla gözler önüne serdi. Marmara Depremi’nden sadece 87 gün sonra, bu sefer saat 18:57’de 7.2 büyüklüğündeki sarsıntı, henüz yaralarını sarmaya çalışan bir ulusu tekrar derinden sarstı.
Jeolojik Arka Plan ve Depremin Spesifik Tarafları
Deprem, Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın (KAF) kuzey kolu üzerinde, Düzce segmentinde meydana geldi. Yaklaşık 30 kilometre uzunluğundaki bu segmentin kırılmasıyla oluşan deprem, 17 Ağustos depreminin tetiklediği stres transferinin bir sonucuydu. Sismologlar, bu olayı “ardışık depremler” kavramı çerçevesinde değerlendirdi. Depremin odak derinliğinin oldukça sıkı (10 km) olması, yüzeydeki yıkıcı etkisini daha da artırdı. Resmi kayıtlara göre 845 vatandaşımız hayatını kaybederken, 4.948 kişi yaralandı ve binlerce bina ya tamamen yıkıldı ya da ağır hasar gördü.
Hasar Tablosunda Vahim Bir Manzara
Düzce merkez olmak üzere Kaynaşlı, Cumayeri ve çevre köyler depremden en fazla etkilenen bölgeler oldu. Yeniyıl, Gölormanı ve Çilimli köyleri neredeyse tamamen enkaz haline geldi. Altyapı sistemleri (su, elektrik, kanalizasyon) büyük ölçüde çöktü, ulaşım ağı ciddi şekilde hasar gördü. 17 Ağustos’tan edinilen tecrübeler, arama kurtarma çalışmalarında nispeten daha hızlı ve organize bir müdahale sağlasa da, hava koşullarının olumsuzluğu (soğuk ve yağmur) çalışmaları zorlaştırdı. Uluslararası ekipler de bu sürece destek verdi.
Toplumsal ve Psikolojik Neticelerin Çıkmazı
Toplum, henüz önceki depremin travmasını atlatamadan yeni bir şok yaşadı. “Artçı deprem korkusu” yerini “yeni bir büyük deprem fobisine” bıraktı. Bu durum, özellikle çocuklar ve yaşlılar üzerinde derin psikolojik izler bıraktı. Binlerce kişi, geçici barınma alanlarında zorlu kış koşullarında yaşam mücadelesi vermek zorunda kaldı. Ancak bu zor zamanlarda, dayanışmanın gücü bir kez daha kendini gösterdi; komşu illerden ve Türkiye’nin dört bir yanından gelen yardımlar, hayatı biraz olsun kolaylaştırmaya çalıştı.
Mühendislik ve Şehirleşme Açısından Bir Ders Niteliği Taşıyan Afet
Düzce Depremi, inşaat sektörüne ve kentleşme politikalarına dair çok kritik dersler barındırıyordu. Yıkılan veya ağır hasar alan binaların büyük çoğunluğunun ya yetersiz malzeme kalitesi, ya zayıf işçilik, ya da doğru tasarım prensiplerinin uygulanmaması nedeniyle hasar gördüğü tespit edildi. Zemin etüdünün önemi, yumuşak zemin üzerine inşa edilmiş yapıların devasa yıkımlara yol açtığının görülmesiyle bir kez daha anlaşıldı. Bu deprem, “afet yönetimi” kavramının sadece deprem sonrası müdahaleyi değil, risk azaltma, hazırlıklı olma ve iyileştirme süreçlerini de kapsayan bütünleşik bir yaklaşım olması gerektiğini acı bir şekilde hatırlattı.
Kalıcı Değişimlerin Ölçeğinde Kalıcı Tedbirler Gerek
12 Kasım’da yaşanan 1999 depremi, insanlara dayanışmayı öğrettiği kadar tedbirin depremden önce alınması gereken hazırlıkların ve deprem eğitimlerinin ve her şeyden de önemlisi yapı sağlamlığının ne kadar önemli olduğunu bir kez daha anlatmış oldu. 12 Kasım 1999 Düzce Depremi, Türkiye’nin depremle yaşamayı öğrenmesi gerektiği gerçeğini bir kez daha vurguladı. Bu iki büyük deprem, yapısal düzenlemelerin önünü açtı; deprem yönetmeliği güçlendirildi, afet sigortası (DASK) zorunlu hale getirildi ve afet yönetimi konusunda kurumsal yapılanmaya gidildi (AFAD’ın kuruluşu). Ancak depremin en kalıcı mirası, toplumun bilinç düzeyindeki artış oldu. Unutulmamalıdır ki, deprem değil, hazırlıksızlık ve kalitesiz yapılaşma can alır. Düzce’nin acıları, Türkiye’nin her köşesinde daha güvenli yarınlar inşa etmek için daimi bir uyarı olarak hafızalardaki yerini korumaktadır.