Deprem deyince sadece sarsıntıların meydana gelmesinden sonra birçok yapının yerle bir olmasından bahsetmiyoruz. Deprem aynı zamanda insanların ruhunda da büyük sarsıntılar meydana getirip, insanların psikolojik durumlarını uzun vadede etkileyen doğal afetler arasındadır. Bu bağlamda depremin eski çağda olanı ile yeni çağda olanı arasında pek bir fark yoktur. Çünkü deprem özü itibariyle yıkıcı bir olaydır. 4 Mart 1977, Cuma akşamı saat 21:22’de, Romanya’nın Vrancea bölgesinde meydana gelen 7.2 büyüklüğündeki deprem, sadece Romanya tarihinin değil, aynı zamanda 20. yüzyıl Avrupa’sının en yıkıcı ve ölümcül depremlerinden biri olarak hafızalara kazındı. Yaklaşık 94 saniye süren bu şiddetli sarsıntı, başta Bükreş olmak üzere ülkenin güneyi ve komşu ülkelerde dahi hissedilerek geniş bir alanda yıkıma ve trajediye yol açtı.
Jeolojik Arka Planda Benzersiz Bir Fay Sistemi
Vrancea Depremi’nin bu denli yıkıcı olmasının temel nedeni, benzersiz jeolojik konumundan kaynaklanmaktadır. Vrancea bölgesi, Avrasya ve Tuna (Moesyan) levhalarının çarpıştığı noktada, Karpatlar’ın derinliklerinde yer alan sismik bir odak noktasıdır. Buradaki sismik aktivite, dalma-batma zonu olarak adlandırılan ve bir levhanın diğerinin altına dalıp mantoda eridiği bir mekanizma tarafından yönetilir. 1977 depreminin merkez üssü yerin yaklaşık 94 kilometre derinliğindeydi. Bu derin odak, sarsıntının enerjisinin çok geniş bir coğrafyaya yayılmasına olanak sağladı. Bulgaristan, Moldova, Ukrayna ve hatta Türkiye’nin kuzeybatısı ve Yunanistan’da dahi hissedilen deprem, özellikle 150-200 km uzaklıktaki başkent Bükreş’te en şiddetli etkiyi yarattı.
Bükreş’te Modern Bir Kentin Yıkımı
Depremin en büyük yıkımı ve can kaybı, o dönemde hızla modernleşen ve yüksek katlı betonarme binalarla büyüyen Bükreş’te yaşandı. Şehrin merkezindeki birçok bina, özellikle komünist dönemde hızlı inşa edilen ve inşaat kalitesi düşük prefabrike panel binalar, tamamen çöktü veya ağır hasar gördü. En trajik olaylardan biri, 700’den fazla kişinin öldüğü “Essex Institute” adlı bir ofis binasının çökmesiydi. Aynı şekilde, oteller, apartman blokları ve endüstriyel tesisler yerle bir oldu.
Resmi rakamlara göre depremde 1.578 kişi hayatını kaybetti, 11.300 kişi yaralandı. Ancak gerçek rakamların çok daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. 35.000’den fazla aile evsiz kaldı ve 32.900’den fazla bina hasar gördü. Ekonomik kaybın ise o dönemin parasıyla 2 milyar doların üzerinde olduğu belirtilmiştir.
Uluslararası Dayanışma ve Komünist Rejimin Tepkisi
Depremin hemen ardından uluslararası toplum büyük bir dayanışma örneği gösterdi. Dünyanın dört bir yanından arama-kurtarma ekipleri, tıbbi malzeme ve yardım Romanya’ya akmaya başladı. Ancak, Nicolae Ceaușescu yönetimindeki komünist rejim, bu yardımları kabul etmekte isteksiz davrandı. Rejim, ülkenin “güçlü” ve “kendi kendine yeterli” imajını korumak istiyor, dış yardımların bu imajı zedeleyeceğinden endişe duyuyordu. Bu nedenle, birçok uluslararası arama-kurtarma ekibi geri çevrildi ve depremin gerçek boyutları hem yurtdışına hem de Romanya halkına karşı büyük ölçüde gizlendi. Bu tutum, kurtarma çalışmalarının verimliliğini ciddi şekilde düşürdü ve kayıp sayısının artmasına neden oldu.
Depremin Mirasındaki Yapısal ve Politik Değişimler
1977 Vrancea Depremi, Romanya’nın şehircilik ve deprem mühendisliği politikalarında köklü değişikliklere yol açtı. Depremden sonra, özellikle Bükreş’teki hasarlı binaların büyük bir kısmı yıkılarak yerine yeni yapılar inşa edildi. Daha katı inşaat yönetmelikleri ve deprem standartları getirildi. Betonarme yapıların tasarımında iyileştirmeler yapıldı ve mevcut binaların güçlendirilmesi için programlar başlatıldı.
Ancak depremin bir diğer önemli mirası, toplumun komünist rejime olan güveninin sarsılması oldu. Hükümetin deprem sırasındaki gizleyici ve beceriksiz tutumu, 1989 devrimine giden yolda halkın rejime olan öfkesini artıran faktörlerden biri olarak tarihe geçti.
4 Mart 1977 Vrancea Depremi, doğal bir afetin yıkıcı gücünü ve bunun siyasi bir rejim tarafından nasıl yönetildiğinin (veya yönetilemediğinin) çarpıcı bir örneğidir. Sadece jeolojik bir olay değil, aynı zamanda sosyopolitik bir dönüm noktası olan bu deprem, Romanya’nın modern tarihini şekillendirmiş ve deprem gerçeğiyle yaşamanın önemini tüm Avrupa’ya bir kez daha hatırlatmıştır. Bugün bile, Vrancea bölgesinin sismik tehlikesi devam etmekte ve 1977’nin acı dersleri, bölge ülkelerinin deprem hazırlıklı olma çabalarının temelini oluşturmaktadır.